Қоршаған ортаға әсер

«ҚазТрансОйл» АҚ мұнай айдау станцияларында атмосфералық ауаны ластаудың негізгі көздері мұнай сақтау резервуарлары, мұнай құю және құю эстакадалары, мұнай қыздыру пештері, қазандықтар болып табылады. Тазарту құрылғысын іске қосу/қабылдау камералары, сорғы, буландырғыш тоғандар, көлік, дәнекерлеу бекеттері және т.б. ауаны айтарлықтай аз дәрежеде ластайды.
 
Атмосфералық ауаға теріс әсердің алдын алу және азайту мақсатында Компания ластаушы заттардың шығарындыларын азайту бойынша іс-шаралар жүргізеді:

• мұнай сақтау резервуарларында понтондар орнату арқылы мұнайдың булануын болдырмау;
• газ теңестіру жүйесінің (ГТЖ) көмегімен көмірсутектер шығарындыларын азайту (резервуарлық парк, жанар-жағармай құю станцияларындағы ЖЖМ үшін сыйымдылықтар);
• мұнай қыздыру пештерінде, су жылыту қазандықтарында жану процесін оңтайландыру.

 Атмосфералық ауаға ластаушы заттар шығарындыларының көлемі, тонна

Көрсеткіш	2019	2020	2021	2022	2023
Атмосфералық ауаға ластаушы заттар шығарындыларының көлемі	26 665	23 396	19 033	20 035	17 549

2023 жылы атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының жалпы көлемі белгіленген нормативтердің мәндерінен аспады.

«ҚазТрансОйл» АҚ климаттың өзгеруіне қарсы күрес бойынша жүзеге асырылып жатқан іс-шаралардың маңыздылығын түсінеді және парниктік газдар шығарындыларын азайту бойынша міндеттемелер алды.
 
«ҚазТрансОйл» АҚ-та парниктік газдар шығарындыларының көздері мұнай қыздыру пештері, қазандықтар, дизельді электр станциялары, дәнекерлеу агрегаттары, компрессорлар және т.б. болып табылады.
 
Парниктік газдар шығарындыларының көлемін есептеу және парниктік газдарды түгендеу туралы есепті дайындау «ҚазТрансОйл» АҚ құрылымдық бөлімшелері ұсынатын деректер негізінде жүргізіледі.

Парниктік газдар шығарындыларының көлемі (тікелей шығарындылар), мың тонна СО2-экв.

Көрсеткіш	2019	2020	2021	2022	2023
Парниктік газдардың тікелей шығарындылары (СО2 СН4 N2О)	163,9	158,1	160,5	198,5	197,042

 

«ҚазТрансОйл» АҚ объектілерінде ағынды суларды бұру буландырғыш тоғандарға (булану өрістеріне), сүзу өрістеріне, септиктерге, қалалық кәріз желілеріне жүзеге асырылады.
 
АС ағындарын буландырғыш тоғандарға, сүзу өрістеріне бұрған кезде Экологиялық кодекстің талаптарына сәйкес эмиссиялар нормативтері белгіленеді.
 
Сүзу алаңдары мен буландырғыш тоғандарға төгуді жүзеге асыратын «ҚазТрансОйл» АҚ-тың барлық құрылымдық бөлімшелерінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен ҚҚС жобалары және қоршаған ортаға экологиялық рұқсаттар болады.
 
Қоршаған ортаға әсерді бақылау үшін судың зертханалық зерттеулерін жүргізе отырып, жер асты, жер үсті және сарқынды сулардың мониторингі, сондай-ақ төгінділерді тазарту дәрежесінің мониторингі жүзеге асырылады.

Ағынды суларды ағызу көлемі, мың м3

Көрсеткіш	2019	2020	2021	2022	2023
Сарқынды сулар көлемі	274,5	232	232	222	205

«ҚазТрансОйл» АҚ су ресурстарын қорғауға ерекше көңіл бөледі. Қоғам кәсіпорындарының өндірістік қызметі кезіндегі су объектілерінің жай-күйіне әсер ететін негізгі факторлар жер үсті сулары мен артезиан ұңғымаларынан өндірістік-шаруашылық қажеттіліктерге (су тұтынуға) су ресурстарын алу болып табылады.
 
«ҚазТрансОйл» АҚ су ресурстарын басқарудың негізгі міндеттері:

• барлық құрылымдық бөлімшелерде міндетті түрде қолдануға арналған су ресурстарын басқарудың негізгі қағидаттарын анықтау;
• су ресурстарын басқару процесін үздіксіз жақсартуды қамтамасыз ету;
• су ресурстарын басқару процесіне мүдделі тараптардың тартылуын қамтамасыз ету.

Алынатын судың жалпы мөлшері, мың м3³

Көрсеткіш	2019	2020	2021	2022	2023
Алынатын судың жалпы мөлшері	536	472	480	402	366

Қалдықтармен қауіпсіз жұмыс істеу Компаниядағы экологиялық жоспарлау мен басқарудың негізгі пункттерінің бірі болып табылады және Қазақстан Республикасында қолданылып жүрген нормативтік құқықтық актілерге, халықаралық стандарттардың талаптарына, сондай-ақ «ҚазТрансОйл» АҚ Ішкі стандарттарына сәйкес ұйымдастырылған.
 
2021 жылғы 1 шілдеден бастап Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің қолданысқа енгізілуіне және қалдықтарды басқару бөлігінде жаңа талаптардың белгіленуіне байланысты 2021 жылы «ҚазТрансОйл» АҚ-та қалдықтарды басқару қағидалары өзектендірілді, олардың мақсаты Компанияның өндірістік қызметі барысында пайда болатын қалдықтарды басқару процесінде талаптарды белгілеу және жауапкершілікті бөлу болып табылады.
 
Қалдықтарды басқару деп қалдықтар пайда болған сәттен бастап түпкілікті жойылғанға дейін оларға қатысты жүзеге асырылатын операциялар түсініледі.
 
Қалдықтарды басқару операцияларына мыналар жатады:

• қалдықтардың пайда болу орнында жинақталуы;
• қалдықтарды жинау;
• қалдықтарды тасымалдау;
• қалдықтарды қалпына келтіру;
• қалдықтарды жою;
• көмекші операциялар;
• жинау, тасымалдау жөніндегі операцияларға байқаулар жүргізу, қалдықтарды қалпына келтіру және (немесе) жою;
• жойылған (жабық, пайдаланудан шығарылған) қалдықтарды жою объектілеріне қызмет көрсету жөніндегі қызмет.

Түзілген қалдықтардың жалпы көлемі, тонна

Көрсеткіш	2019	2020	2021	2022	2023
Қалдықтардың түзілу көлемі, оның ішінде:	53 524	44 055	81 191	19 350	31 815
- құрамында мұнай бар топырақ	42 477	32 992	65 839	11 801	25 739
- мұнайшламы	5 890	5 455	4 440	3 400	756
- қатты тұрмыстық қалдықтар	2 875	2 437	2 514	2 153	2 205
- өзге де қалдықтар	2 282	3 171	8 399	1 996	3 115

 

Қалдықтардың пайда болуының жалпы көлемі 2023 жылы 31 814 тоннаны құрады және 2022 жылмен салыстырғанда 74% өсті. Қалдықтар көлемінің ұлғаюының негізгі себебі есепті жылы бұзылған жерлерді (тарихи ластануларды) қалпына келтіру көлемінің ұлғаюы болып табылады.
 
Компания объектілерінде қауіпті қалдықтарды жинақтау жүргізілмейді. Өндірістік қызмет барысында пайда болған қалдықтар оларды одан әрі қалпына келтіру немесе жою үшін мамандандырылған кәсіпорындарға шығарылады.

2018 жылы «ҚазТрансОйл» АҚ орталық аппаратында ғимарат ішінде қалдықтарды (макулатура, шыны, пластмасса, тамақ қалдықтары) бөлек жинауға арналған контейнерлерді орнатуды, энергия үнемдейтін шамдарды пайдалануды және қағазды үнемдеу мақсатында екі жақты басып шығаруды енгізуді қамтитын «Жасыл кеңсе» тұжырымдамасы енгізілді.

«ҚазТрансОйл» АҚ қызметті жүзеге асыру барысында жер ресурстарының сақталуына жауапты болады және жерді рекультивациялау және топырақтың ластануына мониторинг жүргізу бойынша жұмыстарды жүзеге асырады.
 
«ҚазТрансОйл» АҚ 1950-1960 жылдары ластанған жерлерді қалпына келтіру бойынша міндеттеме алды. Қазіргі уақытта бүлінген жерлерді қалпына келтірудің бекітілген жобаларына сәйкес тарихи ластанған жерлерді қалпына келтіру бойынша кезең-кезеңмен жұмыс жүргізілуде.

Бұзылған жерлерді қалпына келтіру (тарихи ластану)

Көрсеткіш	2021	2022	2023
Бұзылған жерлерді (тарихи ластануларды) қалпына келтіру, га	8	2,264	1,64

2023 жылы 1,64 га бұзылған жер қалпына келтірілді.
 
«Өзен – Атырау – Самара», «Өзен – Жетібай – Ақтау» магистральдық мұнай құбырлары бойындағы тарихи ластанған жерлерді қалпына келтіру жұмыстары жалғасуда.
 

Өндірістің апатсыздығын қамтамасыз ету және өндірістік процестердің тиімділігін арттыру мақсатында 2023 жылы Компанияда келесі жұмыстар жүргізілді:

• 1 415 км магистральдық құбырларды калибрлеу, профильметрия, құбырішілік магниттік снаряд, электромагниттік-акустикалық түрлендіру сияқты әдістермен құбырішілік диагностикалау;
• магистральдық мұнай құбырлары құбырының 1 202 ақауын жою (1 202 ақау жоспары кезінде);
• өзінің нормативтік қызмет мерзімін өтеген 7 бірлік магистральдық және 6 тіреу сорғыларын техникалық куәландыру;
• резервуарларды коррозияға қарсы қорғау бойынша жұмыстар. 11 резервуарда - ішкі коррозияға қарсы жабын;
• мұнай қыздырудың 3 пешін техникалық диагностикалау және сараптамалық тексеру.

​2023 жылдың нәтижелері бойынша Компания құбырдың герметикалығын немесе бекіту және реттеу арматурасын бұзу немесе құбырдың бітелуі себебінен құбырдың кенеттен толық немесе ішінара тоқтауына байланысты істен шыққанын тіркеген жоқ.

Құқық қорғау органдарымен тығыз өзара іс-қимыл жасай отырып, 2012 жылдан бастап «ҚазТрансОйл» АҚ Компанияның құбырларына қылмыстық заңсыз кесіп кірумен байланысты жағдайды өзгертті. Қазірдің өзінде 2013 жылы рұқсат етілмеген кесіп кіру санын жылына бірнеше ондаған тіпті жүздеген фактілерден 17 фактіге дейін төмендетуге қол жеткізілді; 2014 жылдың қорытындысы бойынша 12 рұқсатсыз кесіп кіру анықталды; 2015 жылы 14 кесіп кіру орын алды; 2016 жылы – 3 рұқсатсыз қосылу, 2017 жылы 6 заңсыз кесіп кіру, 2018 жылы – 1 кесіп кіру анықталды.

Бұл көрсеткіштерге негізінен келесі шараларды орындау арқылы қол жеткізілді:

• GPS-жүйелер бойынша мобильдік топтардың жұмысына мониторинг жүргізуді және мобильдік топтардың мұнай құбырларын айналып өту мен қарауды уақтылы жүзеге асыруын бақылауды күшейту;
• «Optosense» мониторинг жүйесі арқылы мұнай құбырларын қорғау.

«Азаматтық қорғау туралы» ҚР Заңының 80-бабына сәйкес «ҚазТрансОйл» АҚ-тың барлық жекеленген бөлімшелерінде аварияларды жою жоспарлары әзірленді, онда аварияларды оқшаулау және жою жөніндегі іс-қимыл жоспары жазылған.
 
Төтенше жағдайлар кезінде жағымсыз салдардың алдын алу үшін Компанияда өндірістік объектілердің өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуді қоса алғанда, уақтылы ден қою жөніндегі шаралар жүйесі ұйымдастырылған.
 
Мұнайдың ықтимал авариялық төгілуін жою бойынша командалық-штабтық оқу-жаттығулар өткізіледі.

«ҚазТрансОйл» АҚ қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға бағытталған бірқатар іс-шараларды тұрақты негізде іске асырады.

«ҚазТрансОйл» АҚ қоршаған ортаны қорғауға арналған шығыстар екі бөліктен тұрады:

• атмосфералық ауаға ластаушы заттардың шығарындылары, ағынды суларды ағызу, қалдықтарды жинақтау кезіндегі ластаушы заттардың құрамы үшін экологиялық төлемдер;
• қоршаған ортаны жақсартуға бағытталған бастамашылық тәртіппен іске асырылатын табиғатты қорғау іс-шараларына арналған шығындар.

Қоршаған ортаны қорғауға арналған шығыстар, млн теңге

Көрсеткіш	2019	2020	2021	2022	2023
Табиғатты қорғау іс-шараларына арналған ағымдағы шығындар, оның ішінде:	2 277	1 316	2 194	1 435	1 007
- экологиялық төлемдер	99,1	82	91	85	74